Қазақстандағы байлық психологиясы: неге біз бай болудан қорқамыз?
ChatGPT-ге біздің психологиялық мінез-құлқымызды сипаттап көрші деп команда бергем. Былай толғап шықты: Қазақстанда байлыққа деген көзқарас әлі де күрделі әрі қарама-қайшы. Бір жағынан, көп адам бай болуды армандайды, екінші жағынан, бай адамдарға деген сенімсіздік пен стереотиптер бар. Неліктен бұлай?
1. Кеңес дәуірінің мұрасы: «байлық — жаман»
Кеңес заманында бай болу жеке басқа емес, қоғам мүддесіне қайшы келетін нәрсе деп саналды. Бай адамдар «эксплуататор», «алыпсатар» немесе «халықтың еңбегін жегендер» деп сипатталды. Бұл идеология ұрпақтан-ұрпаққа сіңіп, әлі күнге дейін санамызда сақталып отыр.
Қазіргі көрінісі: Жұрт бай адамды көргенде: «бұл ақшаны адал жолмен тапты ма?» деген сұрақ қояды.
2. Байлық пен жемқорлық арасындағы байланыс
Қазақстанда бай адамның билікке жақын болу жиілігі жоғары. Сондықтан кейбір адамдар адал еңбекпен үлкен байлыққа жетуге болатынына сенбейді.
Қазіргі көрінісі: Егер біреу қымбат көлік мінсе, «жемқор шығар» немесе «біреу көмектесті» деген ойлар өздігінен пайда болады.
3. «Өз байлығыңды көрсету — қауіпті» деген ой
Көптеген адамдар өз табысын жасырын ұстауға тырысады, себебі:
«көз тиеді» деген сенім.
«көре алмаушылар көп» деген қорқыныш.
«мемлекет салық салуы мүмкін» деген күдік.
Қазіргі көрінісі: Кейбір кәсіпкерлер үлкен табысқа жеткеннен кейін өздерін қарапайым көрсетіп, байлығын жария етпеуге тырысады.
4. Қоғамдық пікір: байлар — сараң, кедейлер — жомарт
Біздің мәдениетте қолы ашық, көпке көмектесетін адам жақсы көрінеді. Ал бай адам үнемшіл болса, оны «сараң» деп қабылдауы мүмкін.
Қазіргі көрінісі: Бай адамдар қайырымдылық жасаса да, көпшілік оны «өз беделін көтеру үшін жасап жатыр» деп ойлайды.
5. Байлық пен руханият арасындағы қарама-қайшылық
Біреулер «ақша — адамды бұзады» немесе «бай болу — рухани өмірге қайшы» деген ойды ұстанады.
Қазіргі көрінісі: Табысты адамдардың кейбірі өзін ақтап алу үшін:
«мен бай емеспін, қарапайым адаммын» дейді.
немесе «бұл өзім үшін емес, балаларым үшін» деп түсіндіреді.
6. Қаржылық сауат деңгейінің төмендігі
Көп адам ақшаны тиімді басқару жолдарын білмейді, сондықтан бай болу деген — тек көп ақша табу деп ойлайды. Бірақ байлықты сақтау мен көбейту үшін:
қаржыны жоспарлай білу керек,
инвестициялап үйрену керек,
кәсіпкер тұрғысынан ойлау керек.
Қазіргі көрінісі: Біреу лотереядан қомақты ақша ұтып алса немесе мұраға байлық қалса, ақшаны тез жұмсап жіберу ықтималдығы жоғары.
Қалай өзгертуге болады?
1. Байлыққа деген көзқарасты өзгерту керек: бай болу жаман немесе қылмыс емес, бұл — еңбек пен дұрыс ойдың да жемісі бола алады.
2. Қаржылық біліміңді көтеру — ақшаны сақтай біліп, көбейту жолдарын үйрену.
3. Стереотиптен арылу — адал жолмен де үлкен табысқа жетуге болатынын түсіну.
Түйін: Қазақстанда байлық туралы сан ғасырлық стереотиптер мен сенім қалыптасқан. Сондықтан көп адам бай болғысы келсе де, одан қорқады немесе ұялады. Бұл көзқарасты өзгерту үшін қаржылық біліміңді көтеріп, табысты адамдарды қолдап, адал кәсіпкерлерге сенім қалыптастыру керек.
ChatGPT осылай деді. Ал, енді Сіздің ойыңызды білейік. Қалай ойлайсыз, Қазақстанда бай болу оңай ма?
Біздің телеграмға жазыл: https://t.me/qarzhylyq_sauat
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» ЖОБАСЫ
