Қалай ақша жинап үйренуге болады?
ChatGPT-ден сұрап көргем ғой. Ақылды чат ақыл-кеңесін үйіп-төкті дейсің.
Мынадай тәсілдер ұсынады, оқып көрейікші:
1. Мақсат қоя біл
• Ақшаны не үшін жинағың келеді, алдымен мақсатыңды нақтылап ал: үйге, көлікке, демалысқа, білімге немесе өзіңнің сақтық қорыңа.
• Мақсатыңның құнын анықтап ал да, қажет соманы кезең-кезеңімен жинауға шешім қабылда.
2. Бюджет құра біл
• Ай сайынғы табыс пен шығынды қағазға түсір, анализ жаса.
• 50/30/20 ережесін қолдан:
50% қажеттілікке жұмса (азық-түлік, коммуналдық қызметтер).
30% қалауыңа жұмса (демалыс, ойын-сауық).
20% жинағыңа сал, қарызыңды жабуға жұмса.
3. Ақша жинауды әдетке айналдыра біл
• Әр табыстан міндетті түрде жинағыңа 10-20% бөл.
• Банкте автоматты түрде аударым жасау функциясын пайдалан.
• Арнайы депозит ашып, оған тиіспеймін деп шешім қабылда.
4. Қажетсіз шығындарды азайта біл
• Көшеден тамақтану, бренд киім алу әдетіңді шекте.
• Тауарды жеңілдікпен сатып алуды немесе арзан балама түрлерін таңдауды әдетке айналдыр.
5. Қарыздан құтыла біл
• Ең алдымен жоғары пайыздық қарыздарыңды өте.
• Несие аларда ойлан, оны тек шұғыл шаруаға ғана ала біл.
6. Қаржылық құралдарды пайдалана біл
• Депозит: жинақтарыңды инфляциядан қорғау үшін банктік депозит ашып ал.
• Инвестиция: егер тәуекел етуге дайын болсаң, акция, облигация секілді басқа да қаржы құралдарына инвестиция жасап көр.
7. Мотивацияңды жоғалтпа
• Кез келген жетістігіңді бағалай біл және оны үзбей жалғастыр.
• Жинақтарыңның қалай өсіп жатқанын көзіңмен көріп, мақсатыңа жақындап келе жатқаныңды сезіне біл.
8. Қосымша табыс тап
• Қосымша жұмыс, фриланс немесе хобби арқылы табыс көзін арттыруды ойластыр.
9. Қаржылық біліміңді арттыра түс
• Қаржы тақырыбына арналған кітаптар оқы, курстарға қатыс (мысалы, Роберт Кийосакидің “Бай әке, кедей әке” кітабы).
• Қаржылық жоспар құруға көмектесетін мобильді қосымшаларды қолданып үйрен (мысалы, Money Manager немесе CoinKeeper).
Ең бастысы, осы қағидалар алдында «тәртіпті» болуың керек. Өзіңнің қаржылық әлеуетіңді жақсартуға деген ниетіңді сақтай біл. Уақыт өте бұл әдет өміріңнің айнымас бір бөлігіне айналады.
💬 P.S. Ештеңе алып-қосқан жоқпын. Тек мағынасын сақтай отырып сәл ғана өңдедім. ChatGPT бізге жаман нәрсе ұсынбаған секілді. Өзіме келсем, кіріс пен шығысты ерінбей қағазға түсіруді әдетке айналдырып келем. Сосын табысымның (айлық жалақы/премия/көрімдік/байғазы) 10%-ын міндетті түрде жинағыма шегеріп қалам. Шығармашылыққа тән қосымша жұмыс істеймін (мәтін аударам, жарнама оқимын, деректі фильмдерге, еске алуға сценарий жазамын т.б.) Ақша жиналады екен. Сеніңіз. Істеп көріңіз. Ең бастысы, оны айнымас әдетке айналдырып алу керек. Соған берік болсаң, қалтаң да жұқа болмайды.😉
@qarzhylyq_sauat
ChatGPT-ден сұрап көргем ғой. Ақылды чат ақыл-кеңесін үйіп-төкті дейсің.
Мынадай тәсілдер ұсынады, оқып көрейікші:
1. Мақсат қоя біл
• Ақшаны не үшін жинағың келеді, алдымен мақсатыңды нақтылап ал: үйге, көлікке, демалысқа, білімге немесе өзіңнің сақтық қорыңа.
• Мақсатыңның құнын анықтап ал да, қажет соманы кезең-кезеңімен жинауға шешім қабылда.
2. Бюджет құра біл
• Ай сайынғы табыс пен шығынды қағазға түсір, анализ жаса.
• 50/30/20 ережесін қолдан:
50% қажеттілікке жұмса (азық-түлік, коммуналдық қызметтер).
30% қалауыңа жұмса (демалыс, ойын-сауық).
20% жинағыңа сал, қарызыңды жабуға жұмса.
3. Ақша жинауды әдетке айналдыра біл
• Әр табыстан міндетті түрде жинағыңа 10-20% бөл.
• Банкте автоматты түрде аударым жасау функциясын пайдалан.
• Арнайы депозит ашып, оған тиіспеймін деп шешім қабылда.
4. Қажетсіз шығындарды азайта біл
• Көшеден тамақтану, бренд киім алу әдетіңді шекте.
• Тауарды жеңілдікпен сатып алуды немесе арзан балама түрлерін таңдауды әдетке айналдыр.
5. Қарыздан құтыла біл
• Ең алдымен жоғары пайыздық қарыздарыңды өте.
• Несие аларда ойлан, оны тек шұғыл шаруаға ғана ала біл.
6. Қаржылық құралдарды пайдалана біл
• Депозит: жинақтарыңды инфляциядан қорғау үшін банктік депозит ашып ал.
• Инвестиция: егер тәуекел етуге дайын болсаң, акция, облигация секілді басқа да қаржы құралдарына инвестиция жасап көр.
7. Мотивацияңды жоғалтпа
• Кез келген жетістігіңді бағалай біл және оны үзбей жалғастыр.
• Жинақтарыңның қалай өсіп жатқанын көзіңмен көріп, мақсатыңа жақындап келе жатқаныңды сезіне біл.
8. Қосымша табыс тап
• Қосымша жұмыс, фриланс немесе хобби арқылы табыс көзін арттыруды ойластыр.
9. Қаржылық біліміңді арттыра түс
• Қаржы тақырыбына арналған кітаптар оқы, курстарға қатыс (мысалы, Роберт Кийосакидің “Бай әке, кедей әке” кітабы).
• Қаржылық жоспар құруға көмектесетін мобильді қосымшаларды қолданып үйрен (мысалы, Money Manager немесе CoinKeeper).
Ең бастысы, осы қағидалар алдында «тәртіпті» болуың керек. Өзіңнің қаржылық әлеуетіңді жақсартуға деген ниетіңді сақтай біл. Уақыт өте бұл әдет өміріңнің айнымас бір бөлігіне айналады.
💬 P.S. Ештеңе алып-қосқан жоқпын. Тек мағынасын сақтай отырып сәл ғана өңдедім. ChatGPT бізге жаман нәрсе ұсынбаған секілді. Өзіме келсем, кіріс пен шығысты ерінбей қағазға түсіруді әдетке айналдырып келем. Сосын табысымның (айлық жалақы/премия/көрімдік/байғазы) 10%-ын міндетті түрде жинағыма шегеріп қалам. Шығармашылыққа тән қосымша жұмыс істеймін (мәтін аударам, жарнама оқимын, деректі фильмдерге, еске алуға сценарий жазамын т.б.) Ақша жиналады екен. Сеніңіз. Істеп көріңіз. Ең бастысы, оны айнымас әдетке айналдырып алу керек. Соған берік болсаң, қалтаң да жұқа болмайды.😉
@qarzhylyq_sauat
Алтын алу мен оны сақтау жолдарын біле бермейміз екен
Оны әлеуметтік желілерде көпшілік сұрап жазған пікірлерден білуге болады.
Жалпы, алтын — өте қымбат металл. Ұлттық банктің ресми сайтында 1 грамм таза алтынның бүгінгі бағасы — 44 685 теңге деп көрсетілген. Бұл алтынның сырға-сақина түріндегі алтындардан айырмашылығы жер мен көктей. Ол өте таза алтын. Сынамасы — 999,9.
Отандық банктерде сатылатын алтын құймалардың салмағы 5 грамнан басталады. Ең үлкені — 100 грамм. Егер бүгінгі бағамен 5 грамдық бір алтын құйма сатып алатын болсаңыз:
5 х 44 685 = 223 425 теңге
10 х 44 685 = 446 850 теңге
20 х 44 685 = 893 700 теңге
50 х 44 685 = 2 234 250 теңге
100 х 44 685 = 4 468 500 теңге
Көрдіңіз ғой, мұндай дүниені сақтау да оңай емес. Әрине, әр адам дүниесін қалай, қайда сақтағысы келсе де өзі біледі. Ол әркімнің өз қалауы. Әрине, үйде көзден таса жерде шағын сейф ұстап, сонда сақтауға да болады. Бірақ ол 100% қауіпсіз деп айтуға тағы келмейді.
Алтын сақтаудың қандай жолдары бар?
Қауіпсіз бір жер болса, ол — банктегі ұяшық (ячейка). Бірақ ол қызмет — ақылы. Қазақстанда ондай қызметті барлық банк ұсына алмайды екен. Әрине, жарнама болмас үшін мен аттарын атамаймын, бірақ ақпарат білейін деп бірнеше банктің call-орталығына шықтым.
Не білдім? Бір банктер ондай қызмет жоқ деді. Ал, сақтау қоймасын ұсынатын банктерде депозитарий ұяшықтың механизмі мен көлеміне қарай баға әртүрлі болып шықты. Көп банктің бірінде 1 күнге 400 теңгеден — 12 айға 110 мың теңгеге дейін барады.
Ұяшықтың мехнизмі жағынан екі түрі бар екен:
- механикалық сейфтік ұяшық
- биометрикалық бақылауы бар ұяшық.
Сейфтің 3 түрі бар екен:
- кіші сейф (биіктігі 100 мм дейін)
- орташа сейф (биіктігі 101-294 мм дейін)
- үлкен сейф (биіктігі 295-600 мм дейін)
Мысалы, бірнеше алтын құйма сақтауға кіші сейфтің көлемі келіп қалу керек. Олай болса, механикалық сейфті таңдасақ:
1 күнге — 400 теңге
1 айға — 5 000 теңге
1 жылға — 39 000 теңге ақы алады.
Биометрикасы бар сейфті таңдасақ:
1 күнге — 1 000 теңге
1 айға — 10 000 теңге
1 жылға — 50 000 теңге ақы алады.
Алтын сенімді инвестиция ма?
Бір нәрсе анық — алтын үнемі өсе беретін металл емес. Жиі қымбаттайтыны рас, бірақ нарықта бағасы бірде өсіп, бірде түсіп тұрады. Салыстырмалы түрде белгілі бір көлемде пайда табуға мүмкіндік беретін инвест-құрал.
Алысқа бармай, соңғы 3 жылдағы «жүрісін» бағамдап көрейік. Ол үшін Ұлттық банктің сайтын қолданамыз. Мысалы, орташа есеппен алтынның 1 грамы минимум:
2021 жылы желтоқсанда — 24 000 теңге болған
2022 жылы желтоқсанда — 26 000 теңге болған
2023 жылы желтоқсанда — 29 000 теңге болған
2024 жылы желтоқсанда — 40 000 теңге болған
Бүгінгі датаға нақты құны — 44 685 теңге. Соңғы 3 жылда 1 грамм алтынның құны минимум 20 мың теңгеге өскен.
Оны былай да көрсетейін. Мысалы, сіз 2021 жылы 480 000 теңгеге 20 грамдық алтын құйма сатып алған болсаңыз, бүгін оның құны 893 700 теңге болар еді.
Алтынға ақша салуға тұра ма, жоқ па — енді оны ойланып, өзіңіз шешіп көріңіз.
@qarzhylyq_sauat
Оны әлеуметтік желілерде көпшілік сұрап жазған пікірлерден білуге болады.
Жалпы, алтын — өте қымбат металл. Ұлттық банктің ресми сайтында 1 грамм таза алтынның бүгінгі бағасы — 44 685 теңге деп көрсетілген. Бұл алтынның сырға-сақина түріндегі алтындардан айырмашылығы жер мен көктей. Ол өте таза алтын. Сынамасы — 999,9.
Отандық банктерде сатылатын алтын құймалардың салмағы 5 грамнан басталады. Ең үлкені — 100 грамм. Егер бүгінгі бағамен 5 грамдық бір алтын құйма сатып алатын болсаңыз:
5 х 44 685 = 223 425 теңге
10 х 44 685 = 446 850 теңге
20 х 44 685 = 893 700 теңге
50 х 44 685 = 2 234 250 теңге
100 х 44 685 = 4 468 500 теңге
Көрдіңіз ғой, мұндай дүниені сақтау да оңай емес. Әрине, әр адам дүниесін қалай, қайда сақтағысы келсе де өзі біледі. Ол әркімнің өз қалауы. Әрине, үйде көзден таса жерде шағын сейф ұстап, сонда сақтауға да болады. Бірақ ол 100% қауіпсіз деп айтуға тағы келмейді.
Алтын сақтаудың қандай жолдары бар?
Қауіпсіз бір жер болса, ол — банктегі ұяшық (ячейка). Бірақ ол қызмет — ақылы. Қазақстанда ондай қызметті барлық банк ұсына алмайды екен. Әрине, жарнама болмас үшін мен аттарын атамаймын, бірақ ақпарат білейін деп бірнеше банктің call-орталығына шықтым.
Не білдім? Бір банктер ондай қызмет жоқ деді. Ал, сақтау қоймасын ұсынатын банктерде депозитарий ұяшықтың механизмі мен көлеміне қарай баға әртүрлі болып шықты. Көп банктің бірінде 1 күнге 400 теңгеден — 12 айға 110 мың теңгеге дейін барады.
Ұяшықтың мехнизмі жағынан екі түрі бар екен:
- механикалық сейфтік ұяшық
- биометрикалық бақылауы бар ұяшық.
Сейфтің 3 түрі бар екен:
- кіші сейф (биіктігі 100 мм дейін)
- орташа сейф (биіктігі 101-294 мм дейін)
- үлкен сейф (биіктігі 295-600 мм дейін)
Мысалы, бірнеше алтын құйма сақтауға кіші сейфтің көлемі келіп қалу керек. Олай болса, механикалық сейфті таңдасақ:
1 күнге — 400 теңге
1 айға — 5 000 теңге
1 жылға — 39 000 теңге ақы алады.
Биометрикасы бар сейфті таңдасақ:
1 күнге — 1 000 теңге
1 айға — 10 000 теңге
1 жылға — 50 000 теңге ақы алады.
Алтын сенімді инвестиция ма?
Бір нәрсе анық — алтын үнемі өсе беретін металл емес. Жиі қымбаттайтыны рас, бірақ нарықта бағасы бірде өсіп, бірде түсіп тұрады. Салыстырмалы түрде белгілі бір көлемде пайда табуға мүмкіндік беретін инвест-құрал.
Алысқа бармай, соңғы 3 жылдағы «жүрісін» бағамдап көрейік. Ол үшін Ұлттық банктің сайтын қолданамыз. Мысалы, орташа есеппен алтынның 1 грамы минимум:
2021 жылы желтоқсанда — 24 000 теңге болған
2022 жылы желтоқсанда — 26 000 теңге болған
2023 жылы желтоқсанда — 29 000 теңге болған
2024 жылы желтоқсанда — 40 000 теңге болған
Бүгінгі датаға нақты құны — 44 685 теңге. Соңғы 3 жылда 1 грамм алтынның құны минимум 20 мың теңгеге өскен.
Оны былай да көрсетейін. Мысалы, сіз 2021 жылы 480 000 теңгеге 20 грамдық алтын құйма сатып алған болсаңыз, бүгін оның құны 893 700 теңге болар еді.
Алтынға ақша салуға тұра ма, жоқ па — енді оны ойланып, өзіңіз шешіп көріңіз.
@qarzhylyq_sauat
Таза алтын құймалардың кескіні осындай. Арнайы қаптамада шығарылады. Қасында сапа сертификаты қоса беріледі.
Сатып алған жағдайда, алтынды өз қаптамасынан ашып алмаған дұрыс. Сол кезде сіз оны кері сатқанда нарықтағы бағасына өткізе аласыз.
Бұлар Қазақстанның өз Теңге сарайында дайындалады. Сапасына Ұлттық банк кепілдік береді.
Алтын құймаларды банктер мен жекелеген айырбастау пунктерінен сатып алуға болады. Нақты қай банктерден алуға және қалай қайта сатып жіберуге болатыны туралы ақпарат Ұлттық банктің ресми сайтында толық берілген.
@qarzhylyq_sauat
Сатып алған жағдайда, алтынды өз қаптамасынан ашып алмаған дұрыс. Сол кезде сіз оны кері сатқанда нарықтағы бағасына өткізе аласыз.
Бұлар Қазақстанның өз Теңге сарайында дайындалады. Сапасына Ұлттық банк кепілдік береді.
Алтын құймаларды банктер мен жекелеген айырбастау пунктерінен сатып алуға болады. Нақты қай банктерден алуға және қалай қайта сатып жіберуге болатыны туралы ақпарат Ұлттық банктің ресми сайтында толық берілген.
@qarzhylyq_sauat
Сүйінші!
Қаржылық сауат бойынша ЕҢ ҮЗДІК ЖОБА атандық!
Бұл бәрімізге ортақ жеңіс! Құтты болсын!
Осында отырған әр оқырманымды құшақтадым!
@qarzhylyq_sauat
Қаржылық сауат бойынша ЕҢ ҮЗДІК ЖОБА атандық!
Бұл бәрімізге ортақ жеңіс! Құтты болсын!
Осында отырған әр оқырманымды құшақтадым!
@qarzhylyq_sauat
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Біз туралы пікір
«Менің персоналым қазақ тілінде қызмет көрсетуге міндетті емес!»
Бұл — бүгінгі қазақ бизнесінің сиқы. Қазақ жерінде тұрып бизнес жүргізгісі келеді, нан тапқысы келеді, оған және QAZAQ деген әдемі атау береді. Бірақ сөзі мен ісі қабыспайды.
Біздің бизнес-ортада тілге қатысты осындай кейс көп. Бірақ өзгелер сабақ алғысы келмейді. Есі дұрыс адам өзінің потенциалды клиентіне «менің персоналым қазақ тілінде қызмет көрсетуге міндетті емес!» деп жаза ма?!
Енді кешірім сұраған болып отыр. Бірақ коммуникациясы бәрібір дұрыс емес. Біріншіден, өзі қолайсыз жағдайда тұрып «кешірім сұрау» жазбасының әр сөйлемін леп белгісімен (!) аяқтайды. Екіншіден, қазақ тіліне қатысты дауға қала отырып, қазақ әріптерін қолдануды білмейді. Үшіншіден, «стажёрға» сілтейді.
Сенімді ме? Әрине, жоқ. Стажёрдың қанша жерден «екі басы» болса да, ол ешуақытта «менің персоналым...» деп жаза қоймас.
💬 P.S. Біз мұнда экономиканы да, бизнесті де қазақшалайық, қазақша сөйлетейік, көпшілік (ұлт құраушы — қазақ халқы) мемлекеттік тілде дұрыс ақпарат алсын, сауат ашсын, қаржы тілін өз ана тілінде үйренсін дейміз. Ал, мында «бизнесмендер» өз аудиториясын зерттеп алмай, нарықтың талабын біліп алмай, нан тапқысы келеді. Өзі керек етпеген тілдің иесінен (қазақтан) пайда көргісі келеді. Логика қайда?
«qazaq coffee», отыр, 2! Бизнес сабағынан түк оқымағансың!
@qarzhylyq_sauat
Бұл — бүгінгі қазақ бизнесінің сиқы. Қазақ жерінде тұрып бизнес жүргізгісі келеді, нан тапқысы келеді, оған және QAZAQ деген әдемі атау береді. Бірақ сөзі мен ісі қабыспайды.
Біздің бизнес-ортада тілге қатысты осындай кейс көп. Бірақ өзгелер сабақ алғысы келмейді. Есі дұрыс адам өзінің потенциалды клиентіне «менің персоналым қазақ тілінде қызмет көрсетуге міндетті емес!» деп жаза ма?!
Енді кешірім сұраған болып отыр. Бірақ коммуникациясы бәрібір дұрыс емес. Біріншіден, өзі қолайсыз жағдайда тұрып «кешірім сұрау» жазбасының әр сөйлемін леп белгісімен (!) аяқтайды. Екіншіден, қазақ тіліне қатысты дауға қала отырып, қазақ әріптерін қолдануды білмейді. Үшіншіден, «стажёрға» сілтейді.
Сенімді ме? Әрине, жоқ. Стажёрдың қанша жерден «екі басы» болса да, ол ешуақытта «менің персоналым...» деп жаза қоймас.
💬 P.S. Біз мұнда экономиканы да, бизнесті де қазақшалайық, қазақша сөйлетейік, көпшілік (ұлт құраушы — қазақ халқы) мемлекеттік тілде дұрыс ақпарат алсын, сауат ашсын, қаржы тілін өз ана тілінде үйренсін дейміз. Ал, мында «бизнесмендер» өз аудиториясын зерттеп алмай, нарықтың талабын біліп алмай, нан тапқысы келеді. Өзі керек етпеген тілдің иесінен (қазақтан) пайда көргісі келеді. Логика қайда?
«qazaq coffee», отыр, 2! Бизнес сабағынан түк оқымағансың!
@qarzhylyq_sauat
Жүз мыңдап айыппұл төлеп жүрмейік
Жолдағы апаттардың санын азайтуға бағытталған Заң 4 желтоқсан күні күшіне енген еді. Онда «орташа жылдамдықты» сақтамаған жүргізушіге үлкен жауапкершілік жүктелген. 40 АЕК-ке дейін айыппұл арқалайсың деген ақпаратты таратушы тараптан — сол «орташа жылдамдықтың» не екенін, қалай есептелетінін түсіндіріп жатқан адам аз. Тіпті, жоқтың қасы. Ал, әлеуметтік желіде соның не екенін сұраушы кісі қарасы көп.
Кішігірім сауат ашып жіберейік. Әйтпесе, қалааралық жолдарда көп жүретін ағайын айыппұлдың астында қалайын деп тұр.
Қазақстан — жолында адам көп өлетін елдердің бірі. «Мұнша адам соғыста да қырылмайды» деп ауыр статистика келтіргендер де болған кезінде. Әрине, оған біржақты қарауға болмайды. Жолдың сапасы да, жүргізушінің жауапсыздығы да өз алдына бөлек фактор. Сондықтан, ең алдымен тәртіп керек. Қоғамда ол тәртіпті айыппұлмен шегелемесең, реттеу қиын.
Сонымен, «лириканы» осы жерден доғарайық та, Заңға оралайық. Жобаласақ, онда былай делінген: «Орташа жылдамдық халықаралық және республикалық маңызы бар жолдарда жүріп өткен жолды сол жолды жүріп өткен уақыт аралығына бөлу арқылы есептеледі». Кім не түсінді?
Мұндағы «орташа жылдамдық» деген не? Қалай есептеледі?
Әрине, Заңда біз ойлағандай орташа жылдамдық көрсеткіші нақты санмен (мысалы, 90, 120 деп) бекітілмеген. Себебі әр участокте көліктердің орташа жүру жылдамдығы әр түрлі.
Мысалы, Астанадан шыққан жүргізуші Қарағандыға шартты түрде 2 сағатта жетуі керек дейік. Егер жүргізуші далалықта ешқандай камера жоқ, менің қалай жүргенімді ешкім дәлелдей алмайды деп «басыңқырап-басыңқырап» Қарағандыға 1 сағат 20 минутта кіріп барса, жолда жылдамдықты арттырды деген сөз.
Қалаға кіре берісте «күтіп алатын» тіркеуші камера ол көліктің иесіне автоматты түрде айыппұл арқалатады. Сол арқылы сіздің екі ортада жылдамдықты қаншалықты арттырғаныңызды есептеп шығарады. Қосқан жылдамдығыңыз көп болған сайын төлейтін айыппұлыңыз да соншалық «қымбат» болады.
Айыппұл мөлшері 5-40 АЕК (айлық есептiк көрсеткiш) аралығында есептеледі. Биылғы 1 АЕК — 3 692 теңге екенін ескерсек, «штраф» — 18 460 теңгеден 147 680 теңгеге дейін барады деген сөз. Көрдіңіз ғой, бізге бұл жағынан да кішігірім сауат керек болды. Заңды білмесек, түсінбесек, қалта «тесілейін» деп тұр...
💬 P.S. Заң баршаға ортақ. Жалпыға бірдей тәртіпке бағынуға тура келеді. Басқа жол жоқ. Айыппұл арқаламаудың жалғыз жолы — әр трассада белгіленген жылдамдық белгісін сақтау. Қала маңындағы жолдарда әрбір үшінші адам жылдамдық асырғанның кесірінен қайтыс болады екен. Жол мұраты — жету десек, асыққан —шайтан ісі екенін де естен шығармайық. Жол амандығын тіледім!
@qarzhylyq_sauat
Жолдағы апаттардың санын азайтуға бағытталған Заң 4 желтоқсан күні күшіне енген еді. Онда «орташа жылдамдықты» сақтамаған жүргізушіге үлкен жауапкершілік жүктелген. 40 АЕК-ке дейін айыппұл арқалайсың деген ақпаратты таратушы тараптан — сол «орташа жылдамдықтың» не екенін, қалай есептелетінін түсіндіріп жатқан адам аз. Тіпті, жоқтың қасы. Ал, әлеуметтік желіде соның не екенін сұраушы кісі қарасы көп.
Кішігірім сауат ашып жіберейік. Әйтпесе, қалааралық жолдарда көп жүретін ағайын айыппұлдың астында қалайын деп тұр.
Қазақстан — жолында адам көп өлетін елдердің бірі. «Мұнша адам соғыста да қырылмайды» деп ауыр статистика келтіргендер де болған кезінде. Әрине, оған біржақты қарауға болмайды. Жолдың сапасы да, жүргізушінің жауапсыздығы да өз алдына бөлек фактор. Сондықтан, ең алдымен тәртіп керек. Қоғамда ол тәртіпті айыппұлмен шегелемесең, реттеу қиын.
Сонымен, «лириканы» осы жерден доғарайық та, Заңға оралайық. Жобаласақ, онда былай делінген: «Орташа жылдамдық халықаралық және республикалық маңызы бар жолдарда жүріп өткен жолды сол жолды жүріп өткен уақыт аралығына бөлу арқылы есептеледі». Кім не түсінді?
Мұндағы «орташа жылдамдық» деген не? Қалай есептеледі?
Әрине, Заңда біз ойлағандай орташа жылдамдық көрсеткіші нақты санмен (мысалы, 90, 120 деп) бекітілмеген. Себебі әр участокте көліктердің орташа жүру жылдамдығы әр түрлі.
Мысалы, Астанадан шыққан жүргізуші Қарағандыға шартты түрде 2 сағатта жетуі керек дейік. Егер жүргізуші далалықта ешқандай камера жоқ, менің қалай жүргенімді ешкім дәлелдей алмайды деп «басыңқырап-басыңқырап» Қарағандыға 1 сағат 20 минутта кіріп барса, жолда жылдамдықты арттырды деген сөз.
Қалаға кіре берісте «күтіп алатын» тіркеуші камера ол көліктің иесіне автоматты түрде айыппұл арқалатады. Сол арқылы сіздің екі ортада жылдамдықты қаншалықты арттырғаныңызды есептеп шығарады. Қосқан жылдамдығыңыз көп болған сайын төлейтін айыппұлыңыз да соншалық «қымбат» болады.
Айыппұл мөлшері 5-40 АЕК (айлық есептiк көрсеткiш) аралығында есептеледі. Биылғы 1 АЕК — 3 692 теңге екенін ескерсек, «штраф» — 18 460 теңгеден 147 680 теңгеге дейін барады деген сөз. Көрдіңіз ғой, бізге бұл жағынан да кішігірім сауат керек болды. Заңды білмесек, түсінбесек, қалта «тесілейін» деп тұр...
💬 P.S. Заң баршаға ортақ. Жалпыға бірдей тәртіпке бағынуға тура келеді. Басқа жол жоқ. Айыппұл арқаламаудың жалғыз жолы — әр трассада белгіленген жылдамдық белгісін сақтау. Қала маңындағы жолдарда әрбір үшінші адам жылдамдық асырғанның кесірінен қайтыс болады екен. Жол мұраты — жету десек, асыққан —
@qarzhylyq_sauat
«Ұлттық қор — балаларға»: бізден бір инструкция!
18 жасқа толған балаға тиесілі Ұлттық қордың ақшасын қалай өзімізге (баланың «Отбасы банктегі» шотына) аударып аламыз? Соны тәптіштеп түсіндіріп жіберейін деп шештім. Көп сөзсіз іске көшейік!
Бізге керек сайт осы: https://enpf-otbasy.kz/
1. Баланың ЭЦҚ-сы арқылы авторизация жасаймыз (комп/ноутқа NCAlayer сертификаты қондырылуы керек, оны мына жерден жүктеп аламыз: https://ncl.pki.gov.kz)
2. «Ұлттық қор» бөлімін таңдаймыз. Сайт 4 құжат ұсынады:
- БЖЗҚ-дағы жеке деректерді жинауға/өңдеуге рұқсат беру;
- Отбасы банктегі жеке деректерді жинауға рұқсат беру;
- Міндеттемелер
- Келісімшарттың стандартты шарттарына қосылу туралы өтініш
Сол бетте ЭЦҚ арқылы қол қойып шығамыз. (Тез бітетін рәсім)
3. Мақсатыңызды анықтайсыз. Яғни, Ұлттық қордан түсетін ақшаны қайда бағыттайсыз? Екі жолы бар: үй мәселесін шешуге және оқу ақысын төлеуге.
Біз бұл мысалда үй мәселесін шешуге бағыттап көреміз. «Мақсатты таңдаңыз» деген бөлімде «Тұрғын үй сатып алу» деген тараудан: «Одан әрі жинақтау үшін тұрғын үй құрылыс жинақтарына салымды толықтыру» деген мақсатты белгілейсіз.
4. «Соманы көрсетіңіз». Бұл жерде Ұлттық қордан 18-ге толған балаңызға тиесілі ақша доллар эквивалентінде көрініп тұрады. Сол сомадан көрсетесіз. Бәрін немесе бір бөлігін.
5. «Өтінімді қалыптастыру» дегенді басып, «Мақсатты жинақтарды төлеуге өтінім» деген цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоясыз. Сосын «Өтінімді жібересіз».
6. Егер Отбасы банкте баланың атына шетелдік валютада шот ашылмаған болса, платформаның өзі осы сәтте цифрлық құжат ұсынады. Ол — «АҚШ доллары шетел валютасында шот ашуға өтінім» деп талады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қоясыз да «Өтінімді жібересіз». Осымен алғашқы процесті аяқтайсыз.
Ол — БЖЗҚ сіздің өтініміңізді қабылдады деген сөз. Берген өтінішіңіз 5 жұмыс күні ішінде тексеруден өтеді. Сіз сол сайтта өз статусыңызды күтесіз. БЖЗҚ тарапынан жауап 5 күннен ерте келуі де мүмкін.
7. Сіздің өтінімді БЖЗҚ мақұлдаса, статус бетінде мына мағынада хабарлама аласыз: «Бізден жақсы жаңалық! Мақсатты жинағыңыздың төлем сомасы Сіздің шотыңызға түсті. Ол төлемді әрі қарай қолдану үшін Сізге өз мақсатыңызды құптау керек.»
8. Платформа осы жерде бізге мақсатымызды құптауға немесе өзгертуге (мысалы, үй алудан оқу ақысын төлеуге ауыстыратын болсақ) мүмкіндік ұсынады. Өз таңдауымызды жасаймыз.
9. Енді бізде (баланың атында) Отбасы банкте ұлттық валюта — теңгеге арналған шот болуы керек. Егер ол ашылмаған болса, сайт сізге тағы цифрлық құжат ұсынады. Ол — «Ұлттық валюта теңгеде шот ашуға өтінім» деп аталады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қойып, өтінімді жолдайсыз.
10. Бұл пункте Ұлттық қордан доллармен түскен ақшамыз теңгеге конвертация жасалуы керек. Сайт сізге мынадай хабарлама жібереді: «Құрметті клиент! Валюта бағамын белгілеу процесі жүріп жатыр. Күте тұрыңыз!»
Конвертацияға келісім беру үшін де цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоямыз. Бірақ бұл процесс ТЕК жұмыс күндері және сағат 10.00 – 15.00 аралығында орындалу керек.
11. Конвертация аяқталған соң тұрғын депозитімізді көрсетеміз. Ол — біздің ТЕҢГЕдегі шотымыз. Соны таңдаймыз да, мақсатты жинағымызды сол депозитке аударуға келісім беру үшін өтінімге ЭЦҚ арқылы қол қоямыз.
12. Сосын бізге платформа келесі бетте мына мағынада хабарлама жібереді: «Құттықтаймыз! Сіз жинақ төлеміңізді өз мақсатыңызға қолдандыңыз. Өтінім беру процесі сәтті аяқталды!»
💬 Осылай, достар! Биыл екінші қызым 18-ге толған еді. Оған Ұлттық қордан тиесілі ақшасын қалай аударып аламыз деген сұрақ алдымнан шыққан кезде ойланып қалыппын. Несін жасырайын. Сосын іздене келе осы процестен өттік. Қызымның өз депозиті бар болатын. Соған қосатын боп шештік. Үй алуына тілекшімін! Оқырманға да пайдалы болар деп ерінбей тізіп шыққан түрім ғой. Игілігіңізге жарасын!
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» телеграм-каналына жазылып алыңыз👇
https://t.me/qarzhylyq_sauat
18 жасқа толған балаға тиесілі Ұлттық қордың ақшасын қалай өзімізге (баланың «Отбасы банктегі» шотына) аударып аламыз? Соны тәптіштеп түсіндіріп жіберейін деп шештім. Көп сөзсіз іске көшейік!
Бізге керек сайт осы: https://enpf-otbasy.kz/
1. Баланың ЭЦҚ-сы арқылы авторизация жасаймыз (комп/ноутқа NCAlayer сертификаты қондырылуы керек, оны мына жерден жүктеп аламыз: https://ncl.pki.gov.kz)
2. «Ұлттық қор» бөлімін таңдаймыз. Сайт 4 құжат ұсынады:
- БЖЗҚ-дағы жеке деректерді жинауға/өңдеуге рұқсат беру;
- Отбасы банктегі жеке деректерді жинауға рұқсат беру;
- Міндеттемелер
- Келісімшарттың стандартты шарттарына қосылу туралы өтініш
Сол бетте ЭЦҚ арқылы қол қойып шығамыз. (Тез бітетін рәсім)
3. Мақсатыңызды анықтайсыз. Яғни, Ұлттық қордан түсетін ақшаны қайда бағыттайсыз? Екі жолы бар: үй мәселесін шешуге және оқу ақысын төлеуге.
Біз бұл мысалда үй мәселесін шешуге бағыттап көреміз. «Мақсатты таңдаңыз» деген бөлімде «Тұрғын үй сатып алу» деген тараудан: «Одан әрі жинақтау үшін тұрғын үй құрылыс жинақтарына салымды толықтыру» деген мақсатты белгілейсіз.
4. «Соманы көрсетіңіз». Бұл жерде Ұлттық қордан 18-ге толған балаңызға тиесілі ақша доллар эквивалентінде көрініп тұрады. Сол сомадан көрсетесіз. Бәрін немесе бір бөлігін.
5. «Өтінімді қалыптастыру» дегенді басып, «Мақсатты жинақтарды төлеуге өтінім» деген цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоясыз. Сосын «Өтінімді жібересіз».
6. Егер Отбасы банкте баланың атына шетелдік валютада шот ашылмаған болса, платформаның өзі осы сәтте цифрлық құжат ұсынады. Ол — «АҚШ доллары шетел валютасында шот ашуға өтінім» деп талады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қоясыз да «Өтінімді жібересіз». Осымен алғашқы процесті аяқтайсыз.
Ол — БЖЗҚ сіздің өтініміңізді қабылдады деген сөз. Берген өтінішіңіз 5 жұмыс күні ішінде тексеруден өтеді. Сіз сол сайтта өз статусыңызды күтесіз. БЖЗҚ тарапынан жауап 5 күннен ерте келуі де мүмкін.
7. Сіздің өтінімді БЖЗҚ мақұлдаса, статус бетінде мына мағынада хабарлама аласыз: «Бізден жақсы жаңалық! Мақсатты жинағыңыздың төлем сомасы Сіздің шотыңызға түсті. Ол төлемді әрі қарай қолдану үшін Сізге өз мақсатыңызды құптау керек.»
8. Платформа осы жерде бізге мақсатымызды құптауға немесе өзгертуге (мысалы, үй алудан оқу ақысын төлеуге ауыстыратын болсақ) мүмкіндік ұсынады. Өз таңдауымызды жасаймыз.
9. Енді бізде (баланың атында) Отбасы банкте ұлттық валюта — теңгеге арналған шот болуы керек. Егер ол ашылмаған болса, сайт сізге тағы цифрлық құжат ұсынады. Ол — «Ұлттық валюта теңгеде шот ашуға өтінім» деп аталады. Оған да ЭЦҚ-мен қол қойып, өтінімді жолдайсыз.
10. Бұл пункте Ұлттық қордан доллармен түскен ақшамыз теңгеге конвертация жасалуы керек. Сайт сізге мынадай хабарлама жібереді: «Құрметті клиент! Валюта бағамын белгілеу процесі жүріп жатыр. Күте тұрыңыз!»
Конвертацияға келісім беру үшін де цифрлық құжатқа ЭЦҚ-мен қол қоямыз. Бірақ бұл процесс ТЕК жұмыс күндері және сағат 10.00 – 15.00 аралығында орындалу керек.
11. Конвертация аяқталған соң тұрғын депозитімізді көрсетеміз. Ол — біздің ТЕҢГЕдегі шотымыз. Соны таңдаймыз да, мақсатты жинағымызды сол депозитке аударуға келісім беру үшін өтінімге ЭЦҚ арқылы қол қоямыз.
12. Сосын бізге платформа келесі бетте мына мағынада хабарлама жібереді: «Құттықтаймыз! Сіз жинақ төлеміңізді өз мақсатыңызға қолдандыңыз. Өтінім беру процесі сәтті аяқталды!»
💬 Осылай, достар! Биыл екінші қызым 18-ге толған еді. Оған Ұлттық қордан тиесілі ақшасын қалай аударып аламыз деген сұрақ алдымнан шыққан кезде ойланып қалыппын. Несін жасырайын. Сосын іздене келе осы процестен өттік. Қызымның өз депозиті бар болатын. Соған қосатын боп шештік. Үй алуына тілекшімін! Оқырманға да пайдалы болар деп ерінбей тізіп шыққан түрім ғой. Игілігіңізге жарасын!
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» телеграм-каналына жазылып алыңыз👇
https://t.me/qarzhylyq_sauat
Ақшасы көп адамның бәрі бай бола бермейді
Егер қолыңа мұрадан байлық қалса да, ол ақшаны басқара алмасаң, нарықта болып жатқан жаңалықтардан сауатың болмаса — ертеңгі потенциалды кедейсің. Қатты айтты демеңіз, әсілінде — солай.
Әлемнің бар байлығын уысында ұстап отырған дәулетті кісілердің өзі күнделікті (газет-журнал-кітап, мақала, сұхбат, роман) оқиды, сауат ашады, нарықты сүзіп отырады. Басқа басқа, бірақ, оқуға уақыт табады! Өйткені трендтен қалып қоймау керек!
Біз де іштен біліп туған жоқпыз. Асып бара жатқан ештеңеміз жоқ. Бірақ біз оқуға тырысамыз, БАҚ-қа, ақпараттық-сараптамалық порталдарға тілге қарамай мониторинг жүргізіп, шолып отырамыз. Білген-түйгенімізді сіздерге ұсынамыз. Тек оқитын дүние болса!
Қаржы саласы күн тәртібінен енді түспейді-ау. Қолдағы ақшаны үлестіріп, бір-біріне қосып, құрап, жоқтан бар жасап үйрене берсек, түбі жаман болмаспыз.
Бұл бағытта қазақша сапалы контент ұсынуға тырысатын каналдар да көбейіп келеді. Шынымды айтайын ба? Өз басым соған қуанам. Елдің бас газеті саналатын «Егемен» де заман талабын ескеріп, EGEMEN FINANCE телеграм-каналын ашыпты.
Енді, әрине, штаттық тілшілері бар басылым ол жақта үздіксіз материал жариялап тұратыны анық. Бұл каналда авторлардың қаржы, экономика, ауыл, инвестиция беттеріне дайындалған сараптамаларды теріп беріп отырмақ ниетін жақсы түсініп отырмын. Оқитын дүние көп болады-ау. Канал жүргізіп отырған әріптестердің қазіргі аяқ алысы да жаман емес.
Айшықты инфографика, цифр мен сөз үйлесім тапқан арнаға қолдау көрсеткім келді. Жазылушы саны біршама көбейгенде Facebook-тен біржола кетеміз деп жазды авторлардың бірі. Ал 4 мыңға жеткенде оқырман арасында қымбат сый-сыяпаттар ойнатамыз дейді.
Айтпақшы, бүгін әріптестер «Егемен Қазақстан» газетінің 105 жылдық мерейтойын тойлап жатыр!
Тойға менің тартуым — ОСЫ!😉
Ал, ендеше, EGEMEN FINANCE-қа жазылып қоюды ұмытпайық — https://t.me/egemenfinance
Егер қолыңа мұрадан байлық қалса да, ол ақшаны басқара алмасаң, нарықта болып жатқан жаңалықтардан сауатың болмаса — ертеңгі потенциалды кедейсің. Қатты айтты демеңіз, әсілінде — солай.
Әлемнің бар байлығын уысында ұстап отырған дәулетті кісілердің өзі күнделікті (газет-журнал-кітап, мақала, сұхбат, роман) оқиды, сауат ашады, нарықты сүзіп отырады. Басқа басқа, бірақ, оқуға уақыт табады! Өйткені трендтен қалып қоймау керек!
Біз де іштен біліп туған жоқпыз. Асып бара жатқан ештеңеміз жоқ. Бірақ біз оқуға тырысамыз, БАҚ-қа, ақпараттық-сараптамалық порталдарға тілге қарамай мониторинг жүргізіп, шолып отырамыз. Білген-түйгенімізді сіздерге ұсынамыз. Тек оқитын дүние болса!
Қаржы саласы күн тәртібінен енді түспейді-ау. Қолдағы ақшаны үлестіріп, бір-біріне қосып, құрап, жоқтан бар жасап үйрене берсек, түбі жаман болмаспыз.
Бұл бағытта қазақша сапалы контент ұсынуға тырысатын каналдар да көбейіп келеді. Шынымды айтайын ба? Өз басым соған қуанам. Елдің бас газеті саналатын «Егемен» де заман талабын ескеріп, EGEMEN FINANCE телеграм-каналын ашыпты.
Енді, әрине, штаттық тілшілері бар басылым ол жақта үздіксіз материал жариялап тұратыны анық. Бұл каналда авторлардың қаржы, экономика, ауыл, инвестиция беттеріне дайындалған сараптамаларды теріп беріп отырмақ ниетін жақсы түсініп отырмын. Оқитын дүние көп болады-ау. Канал жүргізіп отырған әріптестердің қазіргі аяқ алысы да жаман емес.
Айшықты инфографика, цифр мен сөз үйлесім тапқан арнаға қолдау көрсеткім келді. Жазылушы саны біршама көбейгенде Facebook-тен біржола кетеміз деп жазды авторлардың бірі. Ал 4 мыңға жеткенде оқырман арасында қымбат сый-сыяпаттар ойнатамыз дейді.
Айтпақшы, бүгін әріптестер «Егемен Қазақстан» газетінің 105 жылдық мерейтойын тойлап жатыр!
Тойға менің тартуым — ОСЫ!😉
Ал, ендеше, EGEMEN FINANCE-қа жазылып қоюды ұмытпайық — https://t.me/egemenfinance
Telegram
EGEMEN FINANCE
Экономика және қаржы тақырыбындағы ақпарат пен сараптамалар
@qarzhylyq_sauat.png
1.6 MB
Құрметті қазақстандықтар!
Қадірлі оқырман!
Есік қағып келіп тұрған жаңа жылымыз құтты болсын!
- алаяққа алданбайтын
- кредитке шырмалмайтын
- қарызға байланбайтын
- қиындыққа тайсалмайтын
ТАБЫСТЫ ЖЫЛ БОЛСЫН!
2024 — біздің канал үшін жақсы жыл болды. Ең алдымен өзіңіздей ДОС таптық. Біздің алаңда жарияланған материалдар екі мәрте байқауда топ жарып, жеңіп шықты. Ресми сайтымызды (https://qsauat.kz/) ашып, Ақпарат министрлігінен арнайы Куәлік алдық.
Мектептер мен ЖОО-да оқушылар мен студенттерге қаржылық сауат тақырыбында дәріс оқыдық. Әрбір қазақстандық азаматтың қаржылай ауқатты, білімді болғанын қалап, алаяқтарға алданбауын тіледік. Келер жылы да бұл жұмыстар жалғасады.
Бар болғандарыңызға рахмет!
Құрметпен,
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» ЖОБАСЫ
https://t.me/qarzhylyq_sauat
Қадірлі оқырман!
Есік қағып келіп тұрған жаңа жылымыз құтты болсын!
- алаяққа алданбайтын
- кредитке шырмалмайтын
- қарызға байланбайтын
- қиындыққа тайсалмайтын
ТАБЫСТЫ ЖЫЛ БОЛСЫН!
2024 — біздің канал үшін жақсы жыл болды. Ең алдымен өзіңіздей ДОС таптық. Біздің алаңда жарияланған материалдар екі мәрте байқауда топ жарып, жеңіп шықты. Ресми сайтымызды (https://qsauat.kz/) ашып, Ақпарат министрлігінен арнайы Куәлік алдық.
Мектептер мен ЖОО-да оқушылар мен студенттерге қаржылық сауат тақырыбында дәріс оқыдық. Әрбір қазақстандық азаматтың қаржылай ауқатты, білімді болғанын қалап, алаяқтарға алданбауын тіледік. Келер жылы да бұл жұмыстар жалғасады.
Бар болғандарыңызға рахмет!
Құрметпен,
«ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТ» ЖОБАСЫ
https://t.me/qarzhylyq_sauat
Теңгенің тағдыры. Кезектен тыс президент сайлауы. Президент Елбасымен қаншалықты жиі хабарласып тұрады?
Ақпарат алаңында Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Ана тілі» газетіне берген сұхбаты талқыға түсіп жатыр. Осы елдің азаматы әрі айналамызда болып жатқан жаңалықтарға бей-жай қарай алмайтын болғандықтан, біз де жұрт қатарлы шолып шықтық. Сұхбат көлемді. Өз оқырманымызға «дәмді» жерін ұсынайық деп шештік.
– 2024 жылдың қараша айында теңгенің долларға шаққандағы бағамы 500-ден асып кетті. Оны белгілі бір психологиялық меже деуге болады. Ұлттық валюта бағамының тұрақсыздығына нарықтағы түрлі фактор әсер ететіні түсінікті. Дегенмен мұндай қаржы-валюта саясаты қаншалықты орынды? Бұл жағдай экономикалық реформаларды жүзеге асыруға бөгет болмай ма?
– Қазақстан әлем экономикасының ажырамас бөлігі болғандықтан, теңгеге сыртқы факторлар әсерін тигізбей қоймайды. Доллардың нығаюынан дамушы елдердің валютасы қысым көреді. Зер салып қарасақ, көптеген мемлекеттің валютасы қараша айынан әлдеқайда бұрын әлсірей бастады. Ал теңгенің бағамы ұзақ уақыт тұрақтылығын сақтап тұрды.
Біздің валюта бағамын қолдан ұстап тұру тәжірибесінен бас тартқанымызға біраз уақыт болды. Нарық факторларына байланысты еркін бағам қалыптастыру жолын таңдадық. Мен теңгені күшейту үшін еліміздің алтын-валюта қорын босқа ысырап ету орынсыз деп санаймын. Нарыққа қатысы бар кейбір құрылымдар теңге бағамын басқаруға қолайлы ету туралы ұсыныстар айтып жүр. Ұлттық банк пен Үкімет оның бәрін мұқият қарастырып жатыр. Мәселені зерделеген соң бұл бағыттағы ұстанымымызды өзгерту қажет пе деген сауалдың жауабы белгілі болады. Басты мақсат – экономиканың тұрақтылығы мен тиімділігін қамтамасыз ету, нақты секторды қарқынды дамыту, еңбек өнімділігін арттыру және тұрақты жұмыс орындарын көптеп ашу.
Ашығын айтсам, экономист басшылардың қазіргі жұмысын орташа деп бағалаймын. Олар халықаралық қаржы институттарының тілімен әдемі сөйлейді, алайда нақты нәтижесі бар шаруа шамалы болып тұр. Қазір өңірлердегі ахуалды және экономиканың іс жүзінде қалай жұмыс істейтінін жақсы білетін, яғни жергілікті жерде еңбек етіп, ысылған мамандар қажет. Былтыр 17 желтоқсанда Премьер-Министр Олжас Бектеновпен кездескенде осы мәселені талқыладық.
– Нұрсұлтан Әбішұлымен жиі хабарласып тұрасыз ба?
– Кез келген дәуірдің жақсы жағы да, көлеңкелі тұстары да бар. Біздің жаңа тарихымызда жарқын сәттер әлдеқайда көп болды. Бұл – ақиқат. /.../ Әрине, Нұрсұлтан Назарбаев ұзақ жыл бойы ел тізгінін ұстаған уақытта кемшіліктер болды. Бірақ ештеңе істемеген адам ғана қателеспейді.
Ашығын айту керек, ол отставкаға кеткенімен, Қауіпсіздік Кеңесінің төрағасы болып отырған кезде саяси сыпайылықты сақтай бермейтін. Мұны да айта кеткен жөн. Үнемі Премьер-Министрді, Ұлттық банктің төрағасын, министрлерді, әкімдерді шақырып алып, жиналыс өткізетін. Бұған өз азаматтарымызды былай қойғанда, шетел басшылары мен дипломаттары да таңдана қарайтын. «Назарбаев қызметінен кеткен соң тіпті жоғарылады, енді Президент те оған бағынады» деген әзіл әңгіме де пайда болды. Ал, шын мәнінде, бұл әзілдейтін жағдай емес еді.
Бұл жағдай қосарланған билік туралы алып қашпа әңгіменің өршуіне әкеп соқты. Шенеуніктер де кабинеттен кабинетке жүгіріп, кімнің тапсырмасын орындайтынын білмей дал болатын. Ол аз десеңіз, кейбір шенеуніктер «Елбасы институты Президент билігінен жоғары тұруға тиіс» деп, ақылға сыймайтын жағдайды заң жүзінде негіздемек болды. Нұрсұлтан Назарбаевтың 2021 жылғы қарашада өткен Astana Club жиынында 92 жастағы Махатхир Мохамадты мысалға келтіріп, өзінің Ақордаға қайтып келуі мүмкін екенін мәлімдеуін және бұрынғы президенттің сол жылы желтоқсан айында Санкт-Петербург қаласында өткен ТМД елдерінің саммитіне қатысуын нағыз билік дағдарысына әкеп соқтырған негізгі оқиғалар деуге болады. Соның алдында ғана жергілікті бір саясаттанушы оған «Елбасының алтын дәуірін» қалпына келтіру үшін батыл шаралар қабылдау қажеттігін айтып, арандатушылық мазмұндағы хат жолдаған еді.
Ақпарат алаңында Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Ана тілі» газетіне берген сұхбаты талқыға түсіп жатыр. Осы елдің азаматы әрі айналамызда болып жатқан жаңалықтарға бей-жай қарай алмайтын болғандықтан, біз де жұрт қатарлы шолып шықтық. Сұхбат көлемді. Өз оқырманымызға «дәмді» жерін ұсынайық деп шештік.
– 2024 жылдың қараша айында теңгенің долларға шаққандағы бағамы 500-ден асып кетті. Оны белгілі бір психологиялық меже деуге болады. Ұлттық валюта бағамының тұрақсыздығына нарықтағы түрлі фактор әсер ететіні түсінікті. Дегенмен мұндай қаржы-валюта саясаты қаншалықты орынды? Бұл жағдай экономикалық реформаларды жүзеге асыруға бөгет болмай ма?
– Қазақстан әлем экономикасының ажырамас бөлігі болғандықтан, теңгеге сыртқы факторлар әсерін тигізбей қоймайды. Доллардың нығаюынан дамушы елдердің валютасы қысым көреді. Зер салып қарасақ, көптеген мемлекеттің валютасы қараша айынан әлдеқайда бұрын әлсірей бастады. Ал теңгенің бағамы ұзақ уақыт тұрақтылығын сақтап тұрды.
Біздің валюта бағамын қолдан ұстап тұру тәжірибесінен бас тартқанымызға біраз уақыт болды. Нарық факторларына байланысты еркін бағам қалыптастыру жолын таңдадық. Мен теңгені күшейту үшін еліміздің алтын-валюта қорын босқа ысырап ету орынсыз деп санаймын. Нарыққа қатысы бар кейбір құрылымдар теңге бағамын басқаруға қолайлы ету туралы ұсыныстар айтып жүр. Ұлттық банк пен Үкімет оның бәрін мұқият қарастырып жатыр. Мәселені зерделеген соң бұл бағыттағы ұстанымымызды өзгерту қажет пе деген сауалдың жауабы белгілі болады. Басты мақсат – экономиканың тұрақтылығы мен тиімділігін қамтамасыз ету, нақты секторды қарқынды дамыту, еңбек өнімділігін арттыру және тұрақты жұмыс орындарын көптеп ашу.
Ашығын айтсам, экономист басшылардың қазіргі жұмысын орташа деп бағалаймын. Олар халықаралық қаржы институттарының тілімен әдемі сөйлейді, алайда нақты нәтижесі бар шаруа шамалы болып тұр. Қазір өңірлердегі ахуалды және экономиканың іс жүзінде қалай жұмыс істейтінін жақсы білетін, яғни жергілікті жерде еңбек етіп, ысылған мамандар қажет. Былтыр 17 желтоқсанда Премьер-Министр Олжас Бектеновпен кездескенде осы мәселені талқыладық.
– Нұрсұлтан Әбішұлымен жиі хабарласып тұрасыз ба?
– Кез келген дәуірдің жақсы жағы да, көлеңкелі тұстары да бар. Біздің жаңа тарихымызда жарқын сәттер әлдеқайда көп болды. Бұл – ақиқат. /.../ Әрине, Нұрсұлтан Назарбаев ұзақ жыл бойы ел тізгінін ұстаған уақытта кемшіліктер болды. Бірақ ештеңе істемеген адам ғана қателеспейді.
Ашығын айту керек, ол отставкаға кеткенімен, Қауіпсіздік Кеңесінің төрағасы болып отырған кезде саяси сыпайылықты сақтай бермейтін. Мұны да айта кеткен жөн. Үнемі Премьер-Министрді, Ұлттық банктің төрағасын, министрлерді, әкімдерді шақырып алып, жиналыс өткізетін. Бұған өз азаматтарымызды былай қойғанда, шетел басшылары мен дипломаттары да таңдана қарайтын. «Назарбаев қызметінен кеткен соң тіпті жоғарылады, енді Президент те оған бағынады» деген әзіл әңгіме де пайда болды. Ал, шын мәнінде, бұл әзілдейтін жағдай емес еді.
Бұл жағдай қосарланған билік туралы алып қашпа әңгіменің өршуіне әкеп соқты. Шенеуніктер де кабинеттен кабинетке жүгіріп, кімнің тапсырмасын орындайтынын білмей дал болатын. Ол аз десеңіз, кейбір шенеуніктер «Елбасы институты Президент билігінен жоғары тұруға тиіс» деп, ақылға сыймайтын жағдайды заң жүзінде негіздемек болды. Нұрсұлтан Назарбаевтың 2021 жылғы қарашада өткен Astana Club жиынында 92 жастағы Махатхир Мохамадты мысалға келтіріп, өзінің Ақордаға қайтып келуі мүмкін екенін мәлімдеуін және бұрынғы президенттің сол жылы желтоқсан айында Санкт-Петербург қаласында өткен ТМД елдерінің саммитіне қатысуын нағыз билік дағдарысына әкеп соқтырған негізгі оқиғалар деуге болады. Соның алдында ғана жергілікті бір саясаттанушы оған «Елбасының алтын дәуірін» қалпына келтіру үшін батыл шаралар қабылдау қажеттігін айтып, арандатушылық мазмұндағы хат жолдаған еді.
Алайда қазір парасаттылық танытып, Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстанға сіңірген тарихи еңбегін лайықты бағалау керек. Мен Президент ретінде мемлекет мүддесін басшылыққа алуға, ел бірлігін бәрінен биік қоюға міндеттімін.
Сіздің сұрағыңызға келсек, қазір біз шамамен айына бір рет телефон арқылы сөйлесіп тұрамыз.
– Жақында тұңғыш президенттің Мәскеуге барып, Владимир Путинмен кездесуін жұртшылық сан-саққа жүгіртті. Биліктен кеткеннен кейін бес жылдан соң бұлай жүздесудің ақылға сыймайтыны айтылды. Қазақстанда алдағы уақытта Президент сайлауы өтеді-міс деген болжамдар да пайда болды. Мұндай кездесу кімге және не үшін қажет, бұған кім бастамашы болды? Сіздің пікіріңізді білсек.
– Нұрсұлтан Назарбаев пен Владимир Путиннің желтоқсандағы кездесуі өткен жылдағы екінші жүздесуі ғой деймін. Күз басындағы бірінші кездесу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында айтылған жоқ. Олар байырғы достар әрі әріптестер ретінде жүздесетін болса керек, ортақ әңгімелері де бар шығар. Мұндай кездесулер әдетте Нұрсұлтан Әбішұлының бастамасымен өтеді. Ол үшін мұның маңызы зор. Бұрынғы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы, партия басшысы және егемен Қазақстанның президенті ретінде Нұрсұлтан Әбішұлының Кремльмен тығыз моральдық және саяси байланысы барын естен шығармаған жөн. Оның талай уақыты Мәскеуде өтті, сан мәрте іссапарға барды, съезд және пленум отырыстарына қатысты, жұмыс бабымен және ресми сапарлармен де болды.
– Әлеуметтік желіде Сіз 2026 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымын басқаруыңыз мүмкін, соған байланысты елімізде кезектен тыс Президент сайлауы өтеді деген қауесет тарап жатыр. Осы қауесеттің негізі бар ма?
– Мен Біріккен Ұлттар Ұйымы бас хатшысының орынбасары және Қарусыздану жөніндегі конференцияның бас хатшысы ретінде осы ұйымның Женевадағы кеңсесін үш жылға жуық басқардым. Халықаралық үдерістердің қыр-сырына бойлап, мол тәжірибе жинадым. Осының өзі артығымен жетеді деп ойлаймын. Менің елімізді дамытуға қатысты талай жылға арналған ауқымды жоспарларым бар, оның бәрін жүзеге асыруға ниеттімін.
Сұхбаттың толық нұсқасы мында – https://anatili.kazgazeta.kz/news/63674
https://t.me/qarzhylyq_sauat
Сіздің сұрағыңызға келсек, қазір біз шамамен айына бір рет телефон арқылы сөйлесіп тұрамыз.
– Жақында тұңғыш президенттің Мәскеуге барып, Владимир Путинмен кездесуін жұртшылық сан-саққа жүгіртті. Биліктен кеткеннен кейін бес жылдан соң бұлай жүздесудің ақылға сыймайтыны айтылды. Қазақстанда алдағы уақытта Президент сайлауы өтеді-міс деген болжамдар да пайда болды. Мұндай кездесу кімге және не үшін қажет, бұған кім бастамашы болды? Сіздің пікіріңізді білсек.
– Нұрсұлтан Назарбаев пен Владимир Путиннің желтоқсандағы кездесуі өткен жылдағы екінші жүздесуі ғой деймін. Күз басындағы бірінші кездесу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында айтылған жоқ. Олар байырғы достар әрі әріптестер ретінде жүздесетін болса керек, ортақ әңгімелері де бар шығар. Мұндай кездесулер әдетте Нұрсұлтан Әбішұлының бастамасымен өтеді. Ол үшін мұның маңызы зор. Бұрынғы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы, партия басшысы және егемен Қазақстанның президенті ретінде Нұрсұлтан Әбішұлының Кремльмен тығыз моральдық және саяси байланысы барын естен шығармаған жөн. Оның талай уақыты Мәскеуде өтті, сан мәрте іссапарға барды, съезд және пленум отырыстарына қатысты, жұмыс бабымен және ресми сапарлармен де болды.
– Әлеуметтік желіде Сіз 2026 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымын басқаруыңыз мүмкін, соған байланысты елімізде кезектен тыс Президент сайлауы өтеді деген қауесет тарап жатыр. Осы қауесеттің негізі бар ма?
– Мен Біріккен Ұлттар Ұйымы бас хатшысының орынбасары және Қарусыздану жөніндегі конференцияның бас хатшысы ретінде осы ұйымның Женевадағы кеңсесін үш жылға жуық басқардым. Халықаралық үдерістердің қыр-сырына бойлап, мол тәжірибе жинадым. Осының өзі артығымен жетеді деп ойлаймын. Менің елімізді дамытуға қатысты талай жылға арналған ауқымды жоспарларым бар, оның бәрін жүзеге асыруға ниеттімін.
Сұхбаттың толық нұсқасы мында – https://anatili.kazgazeta.kz/news/63674
https://t.me/qarzhylyq_sauat
2025: ипотека нарығында қандай жаңашылдық бар
7-20-25
Әңгімені осыдан бастайық. 1 қаңтардан бастап бұл бағдарламада жаңа талап бар. Үй алушы адамның (жұбайының да) меншігінде соңғы 18 айда баспана болмауы керек. Қазақстан аумағында. Бірақ бұл санатқа апатты жағдайда тұрған, аумағы 15 шаршы метрден аспайтын 1 бөлмелі жатақханалық үй-жайлар кірмейді.
Осы бағдарламамен кредит рәсімдеген әскери мамандарға да белгілі бір деңгейде жеңілдік беріледі. Яғни мерзімді әскери қызметте жүрген клиент негізгі қарызы мен пайыздарын өтеу мерзімін кейінге қалдыра алады. Ондай мүмкіндік әскери мерзім аяқталған соң да 60 күнге дейін сақталады.
«НАУРЫЗ»
Басты жаңалық — алғашқы төлем жарнасының 20%-дан 10%-ға дейін түсуі. Мысалы, бұған дейін 30 млн теңгеге үй алғысы келетін адамның қолында алғашқы уақытта 6 млн ақшасы болуы шарт еді. Енді осы жағдайда 3 млн ақшалай қоры бар адам да бағы жанса, бұл бағдарламамен пәтер сатып ала алады деген сөз. Бірақ таңдалған пәтер қонысқа дайын болуы шарт.
Осы бағдарлама үшін депозитте жинап ұстайтын қаражаттың көлеміне де қатысты талап бар. Егер «Наурыз» бағдарламасына қатысам деп жоспар құратын болсаңыз, есеп шотыңызда кемінде 2 млн теңге жатуға тиіс.
«ҰМАЙ»
Бұл қатарға «Жасыл ипотека» бағдарламасын да қосып айтуға болады. Осы екеуін жүзеге асыратын Отбасы банкіне Азия Даму Банкі 90 млрд теңге несие ұсынып отыр.
lsm.kz ақпараты бойынша, бұл бағдарламалармен 50 млн теңгеге дейін займ алуға болады. Ол қарызды үй алуға да, жөндеу жұмыстарына да бағыттай аласыз.
Жалпы, көп адам біле бермеуі мүмкін, нарықта ойып тұрып орын алған құрылыс компаниялары өз клиенттеріне «серіктестік бағдарламамен» (партнерская программа) ипотека ұсынады. Оның жылдық пайыздық ставкасы нарықтағы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық ставкаларынан әжептәуір төмен келеді. Құрылыс компанияларына үй іздеп барғанда міндетті түрде осы жайында сұраңыз.
Фундаменті енді басталған үйден де арзан бағаға пәтер алуға болады. Бірақ ол нарықта мойындалған сенімді компания болғаны дұрыс.
Содан кейінгі қадамыңыз былай: үй салушы компания менеджерінің көмегімен тұрғын үй кешенін (ЖК) және пәтерді «планировкасына» қарап отырып таңдайсыз. Сеніңіз, құрылыс кезінде үй әлдеқайда арзан болады.
Сосын үй құнының 20%-ын жарна ретінде төлеп, өз пәтеріңізді «броньдау» арқылы бағасын «фиксациялайсыз». Фундамент кезіндегі бағаны солай ұстап қалуға болады. Сосын құрылыс компаниясы ұсынатын «серіктестік бағдарламамен» келісімге отырған банктердің проценттік ставкасына қарап отырып, ипотекалық өнімдерін қолданасыз.
Бұл партнерлік бағдарлама клиентке ешқандай шектеу қоймайды. Банк қарыз алуға берген өтініміңізді мақұлдаса, сол жеткілікті. Бұл қызметтердің бәрі онлайн бітеді. Банк жағалап жүрмейсіз. Бастан өткен жағдай.
@qarzhylyq_sauat
7-20-25
Әңгімені осыдан бастайық. 1 қаңтардан бастап бұл бағдарламада жаңа талап бар. Үй алушы адамның (жұбайының да) меншігінде соңғы 18 айда баспана болмауы керек. Қазақстан аумағында. Бірақ бұл санатқа апатты жағдайда тұрған, аумағы 15 шаршы метрден аспайтын 1 бөлмелі жатақханалық үй-жайлар кірмейді.
Осы бағдарламамен кредит рәсімдеген әскери мамандарға да белгілі бір деңгейде жеңілдік беріледі. Яғни мерзімді әскери қызметте жүрген клиент негізгі қарызы мен пайыздарын өтеу мерзімін кейінге қалдыра алады. Ондай мүмкіндік әскери мерзім аяқталған соң да 60 күнге дейін сақталады.
«НАУРЫЗ»
Басты жаңалық — алғашқы төлем жарнасының 20%-дан 10%-ға дейін түсуі. Мысалы, бұған дейін 30 млн теңгеге үй алғысы келетін адамның қолында алғашқы уақытта 6 млн ақшасы болуы шарт еді. Енді осы жағдайда 3 млн ақшалай қоры бар адам да бағы жанса, бұл бағдарламамен пәтер сатып ала алады деген сөз. Бірақ таңдалған пәтер қонысқа дайын болуы шарт.
Осы бағдарлама үшін депозитте жинап ұстайтын қаражаттың көлеміне де қатысты талап бар. Егер «Наурыз» бағдарламасына қатысам деп жоспар құратын болсаңыз, есеп шотыңызда кемінде 2 млн теңге жатуға тиіс.
«ҰМАЙ»
Бұл қатарға «Жасыл ипотека» бағдарламасын да қосып айтуға болады. Осы екеуін жүзеге асыратын Отбасы банкіне Азия Даму Банкі 90 млрд теңге несие ұсынып отыр.
lsm.kz ақпараты бойынша, бұл бағдарламалармен 50 млн теңгеге дейін займ алуға болады. Ол қарызды үй алуға да, жөндеу жұмыстарына да бағыттай аласыз.
Жалпы, көп адам біле бермеуі мүмкін, нарықта ойып тұрып орын алған құрылыс компаниялары өз клиенттеріне «серіктестік бағдарламамен» (партнерская программа) ипотека ұсынады. Оның жылдық пайыздық ставкасы нарықтағы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық ставкаларынан әжептәуір төмен келеді. Құрылыс компанияларына үй іздеп барғанда міндетті түрде осы жайында сұраңыз.
Фундаменті енді басталған үйден де арзан бағаға пәтер алуға болады. Бірақ ол нарықта мойындалған сенімді компания болғаны дұрыс.
Содан кейінгі қадамыңыз былай: үй салушы компания менеджерінің көмегімен тұрғын үй кешенін (ЖК) және пәтерді «планировкасына» қарап отырып таңдайсыз. Сеніңіз, құрылыс кезінде үй әлдеқайда арзан болады.
Сосын үй құнының 20%-ын жарна ретінде төлеп, өз пәтеріңізді «броньдау» арқылы бағасын «фиксациялайсыз». Фундамент кезіндегі бағаны солай ұстап қалуға болады. Сосын құрылыс компаниясы ұсынатын «серіктестік бағдарламамен» келісімге отырған банктердің проценттік ставкасына қарап отырып, ипотекалық өнімдерін қолданасыз.
Бұл партнерлік бағдарлама клиентке ешқандай шектеу қоймайды. Банк қарыз алуға берген өтініміңізді мақұлдаса, сол жеткілікті. Бұл қызметтердің бәрі онлайн бітеді. Банк жағалап жүрмейсіз. Бастан өткен жағдай.
@qarzhylyq_sauat
Пранк қымбатқа түсетінін балаңызға айта жүріңіз
Біз мында қайтсек қалтамыздағы ақшаны көбейтеміз, қайтсек табысты арттырамыз, қайтсек алаяққа алданбаймыз деп сауат ашуға ұмтылып жүрміз, ал балалар бұл еңбектің бәрін бір мезетте «күлге» айналдырып жіберуі мүмкін.
Павлодар облысында 13 жасар бала бұзықтық жасап қойыпты. Апасына қоңырау шалып, «мені қара джип мінген біреулер алып кетіп ұрып жатыр» деп байланысты үзе салған. Әп-сәтте сасқалақтап қалған әпкесі дереу «102»-ге қоңырау шалып, мән-жайды баяндап береді.
Сөйтіп, полиция жасағы Атамекен ауылына жетіп, жасөспірімді іздейді. Тума-туыс, көрші-көлем, ауыл жұрты түгел сұралады. Біршама уақыт өткен соң ойында ештеңе жоқ ыржалақтаған бала үйіне өз аяғымен келеді. Сөйтсе, бала өз отбасына осылай «пранк» жасамақ болыпты.
Тиісті жазаны баланың әке-шешесі алды. Жедел көмекке келуші арнайы қызметке жалған ақпарат жеткені үшін 30 АЕК көлемінде айыппұл төлейтін болды. Ол — 117 960 теңге.
Тұрмыс қамын күйттеп жүргенде үйдегі балалармен сөйлесіп қоюды да ұмытып кетпейік. Мектепті «миналап» қоятын балалар да біздің өмірде кездесіп жатады.
Террорлық акт туралы көрiнеу жалған хабар беру де — үлкен жаза. Ақшалай айыппұлдың ең минимал сомасы — 5 мың айлық есептiк көрсеткiштен басталады. Ол бүгінгі көрсеткішпен — 19 660 000 теңге. Я болмаса, сот ол адамды 5 жылға дейiн бас бостандығынан айырады.
Қазақстан заңы бойынша 14 жастан асқан бала бұндай жағдайда қылмыстық жауапқа тартылады. Бұл жасқа келмеген бала «мектепте мина» бар деп өтірік ақпарат беретін болса, дұрыс тәрбие бермегені үшін оның ата-анасы жауапқа тартылады. Іске жұмылдырылған арнайы қызметтердің бәрінің шығынын да ата-ана көтереді.
Бала бұның бәрін білмеуі мүмкін. Оларға ақыл айтатын үлкендер керек. Сол миссиямыздан жаңылмай, терроризм туралы көрінеу жалған ақпарат беру ауыр қылмыс екенін, оған қатаң жаза қарастырылатынын шай үстінде айта отырайық. Әйтпесе, мына «пранк» деген пәле жаман. Орға жығып кетуі мүмкін.
@qarzhylyq_sauat
Біз мында қайтсек қалтамыздағы ақшаны көбейтеміз, қайтсек табысты арттырамыз, қайтсек алаяққа алданбаймыз деп сауат ашуға ұмтылып жүрміз, ал балалар бұл еңбектің бәрін бір мезетте «күлге» айналдырып жіберуі мүмкін.
Павлодар облысында 13 жасар бала бұзықтық жасап қойыпты. Апасына қоңырау шалып, «мені қара джип мінген біреулер алып кетіп ұрып жатыр» деп байланысты үзе салған. Әп-сәтте сасқалақтап қалған әпкесі дереу «102»-ге қоңырау шалып, мән-жайды баяндап береді.
Сөйтіп, полиция жасағы Атамекен ауылына жетіп, жасөспірімді іздейді. Тума-туыс, көрші-көлем, ауыл жұрты түгел сұралады. Біршама уақыт өткен соң ойында ештеңе жоқ ыржалақтаған бала үйіне өз аяғымен келеді. Сөйтсе, бала өз отбасына осылай «пранк» жасамақ болыпты.
Тиісті жазаны баланың әке-шешесі алды. Жедел көмекке келуші арнайы қызметке жалған ақпарат жеткені үшін 30 АЕК көлемінде айыппұл төлейтін болды. Ол — 117 960 теңге.
Тұрмыс қамын күйттеп жүргенде үйдегі балалармен сөйлесіп қоюды да ұмытып кетпейік. Мектепті «миналап» қоятын балалар да біздің өмірде кездесіп жатады.
Террорлық акт туралы көрiнеу жалған хабар беру де — үлкен жаза. Ақшалай айыппұлдың ең минимал сомасы — 5 мың айлық есептiк көрсеткiштен басталады. Ол бүгінгі көрсеткішпен — 19 660 000 теңге. Я болмаса, сот ол адамды 5 жылға дейiн бас бостандығынан айырады.
Қазақстан заңы бойынша 14 жастан асқан бала бұндай жағдайда қылмыстық жауапқа тартылады. Бұл жасқа келмеген бала «мектепте мина» бар деп өтірік ақпарат беретін болса, дұрыс тәрбие бермегені үшін оның ата-анасы жауапқа тартылады. Іске жұмылдырылған арнайы қызметтердің бәрінің шығынын да ата-ана көтереді.
Бала бұның бәрін білмеуі мүмкін. Оларға ақыл айтатын үлкендер керек. Сол миссиямыздан жаңылмай, терроризм туралы көрінеу жалған ақпарат беру ауыр қылмыс екенін, оған қатаң жаза қарастырылатынын шай үстінде айта отырайық. Әйтпесе, мына «пранк» деген пәле жаман. Орға жығып кетуі мүмкін.
@qarzhylyq_sauat
Шетелге шыға алам ба? Тыйым жоқ па? Қалай тексереміз?
Сіз бен бізді елден шығармай тастайтын бір ғана себеп, ол — қарыз. Ал, қарыздың түрі көп:
- банк алдындағы қарыз;
- мемлекет алдындағы салықтар;
- коммуналдық қызмет алдындағы берешек;
- айыппұлдар;
- жолақы айыппұлы;
- алимент;
- адамдар алдындағы қарыз (сотқа дейін барған).
700 теңгеден бастап төленбеген шоты бар және сот сол қарызды өндіруге қаулы шығарған адамдар борышкер тізіміне оңай түсе алады. Жалпы, шетелге шығуға жоспар құрған кезде қонақүйден орын сайламай тұрып, өзіңді борышкер тізімінде бар-жоғыңды тексеріп алған дұрыс. Әйтпесе, ұшаққа мінер алдында рейстен қалып қойғаннан жаман нәрсе жоқ.
Оны тексеретін жалғыз оңай жолы: eGov.kz порталы мен eGov mobile мобильді қосымшасы. Бұл сервистерді пайдалану үшін:
Еgov.kz порталында:
🔸 «Азаматтарға» - «Азаматтық, көші-қон және иммиграция» - «Шетелге шығу» бөлімін таңдау керек;
🔸 «Шет елге шығуы шектелген, борышкерлер тізілімі және атқару өндірісі бойынша борышкерлер тізілімі бойынша шет елге шығуға тыйым салынғандығының бар болуын тексеру» қызметін таңдау керек,
🔸 «Онлайн сұрау» батырмасын басу қажет;
🔸 ЖСН/БСН-ды енгізесіз.
eGov Mobile қосымшасында:
🔸 авторизациядан өту керек,
🔸 «Қызметтер» - «Саяхат, шетелдегі өмір және эмиграция» бөлімін таңдау қажет;
🔸 «Шет елге шығуы шектелген борышкерлер тізімі және атқару өндірісі бойынша борышкерлер тізілімі бойынша шет елге шығуға тыйым салынғандардың бар болуын тексеру» қызметін таңдау керек;
🔸 ЖСН/БСН енгізіп, «Тексеру» батырмасын басасыз;
🔸 тексеру нәтижесімен танысу қажет.
Қызмет тегін көрсетіледі және жеке тұлғаларға да, заңды тұлғаларға да қолжетімді.
@qarzhylyq_sauat
Сіз бен бізді елден шығармай тастайтын бір ғана себеп, ол — қарыз. Ал, қарыздың түрі көп:
- банк алдындағы қарыз;
- мемлекет алдындағы салықтар;
- коммуналдық қызмет алдындағы берешек;
- айыппұлдар;
- жолақы айыппұлы;
- алимент;
- адамдар алдындағы қарыз (сотқа дейін барған).
700 теңгеден бастап төленбеген шоты бар және сот сол қарызды өндіруге қаулы шығарған адамдар борышкер тізіміне оңай түсе алады. Жалпы, шетелге шығуға жоспар құрған кезде қонақүйден орын сайламай тұрып, өзіңді борышкер тізімінде бар-жоғыңды тексеріп алған дұрыс. Әйтпесе, ұшаққа мінер алдында рейстен қалып қойғаннан жаман нәрсе жоқ.
Оны тексеретін жалғыз оңай жолы: eGov.kz порталы мен eGov mobile мобильді қосымшасы. Бұл сервистерді пайдалану үшін:
Еgov.kz порталында:
🔸 «Азаматтарға» - «Азаматтық, көші-қон және иммиграция» - «Шетелге шығу» бөлімін таңдау керек;
🔸 «Шет елге шығуы шектелген, борышкерлер тізілімі және атқару өндірісі бойынша борышкерлер тізілімі бойынша шет елге шығуға тыйым салынғандығының бар болуын тексеру» қызметін таңдау керек,
🔸 «Онлайн сұрау» батырмасын басу қажет;
🔸 ЖСН/БСН-ды енгізесіз.
eGov Mobile қосымшасында:
🔸 авторизациядан өту керек,
🔸 «Қызметтер» - «Саяхат, шетелдегі өмір және эмиграция» бөлімін таңдау қажет;
🔸 «Шет елге шығуы шектелген борышкерлер тізімі және атқару өндірісі бойынша борышкерлер тізілімі бойынша шет елге шығуға тыйым салынғандардың бар болуын тексеру» қызметін таңдау керек;
🔸 ЖСН/БСН енгізіп, «Тексеру» батырмасын басасыз;
🔸 тексеру нәтижесімен танысу қажет.
Қызмет тегін көрсетіледі және жеке тұлғаларға да, заңды тұлғаларға да қолжетімді.
@qarzhylyq_sauat
Құжатты 1 жұмыс күнінде әзірлеп беру құны — 3 372 теңге
Әр жылдың басында айлық есептік көрсеткіш (АЕК/МРП) өзгеріп (өсіп) отыратыны белгілі. 2025 жылғы АЕК — 3932 теңге (2024-те ол 3692 теңге болды).
Осыған орай елімізде жеке куәлік пен паспорт жасату құны да өзгереді деген сөз.
Жеке куәлік құны:
786,4 теңге. Егер куәлікті жоғалтып, қайта жасатар болсаңыз, онда 3 932 теңге төлеуге тура келеді.
Құжатты жедел әзірлеп беретін де ақылы қызмет барын білетін боларсыз.
Астана, Алматы, Шымкент және Ақтөбе қалаларында жеке куәлікті 1 жұмыс күні ішінде алғыңыз келсе, 3 372 теңгеңізді қосымша сайлап қойыңыз. 3 жұмыс күні ішінде дайындап беру құны — 1 771 теңге.
Облыс орталықтары үшін: 3 жұмыс күні — 3 372 теңге. 5 жұмыс күні — 1 771 теңге.
Аудандар мен шағын қалаларда 7 жұмыс күніне 605,31 теңге баж алынады.
Паспорт:
Әдетте 15 жұмыс күні ішінде дайындалады. Бірақ оған да қосымша ақы төлеп, құжатты уақытынан бұрын тезірек алуға болады.
24 парақтан тұратын паспорттың құны — 15 728 теңгеге (16 жасқа дейінгі балалар үшін);
36 парақтан тұратын паспорттың құны — 31 456 теңгеге өседі.
48 парақтан тұратын паспорттың құны — 47 184 теңге болады (ересектерге арналған).
@qarzhylyq_sauat
Әр жылдың басында айлық есептік көрсеткіш (АЕК/МРП) өзгеріп (өсіп) отыратыны белгілі. 2025 жылғы АЕК — 3932 теңге (2024-те ол 3692 теңге болды).
Осыған орай елімізде жеке куәлік пен паспорт жасату құны да өзгереді деген сөз.
Жеке куәлік құны:
786,4 теңге. Егер куәлікті жоғалтып, қайта жасатар болсаңыз, онда 3 932 теңге төлеуге тура келеді.
Құжатты жедел әзірлеп беретін де ақылы қызмет барын білетін боларсыз.
Астана, Алматы, Шымкент және Ақтөбе қалаларында жеке куәлікті 1 жұмыс күні ішінде алғыңыз келсе, 3 372 теңгеңізді қосымша сайлап қойыңыз. 3 жұмыс күні ішінде дайындап беру құны — 1 771 теңге.
Облыс орталықтары үшін: 3 жұмыс күні — 3 372 теңге. 5 жұмыс күні — 1 771 теңге.
Аудандар мен шағын қалаларда 7 жұмыс күніне 605,31 теңге баж алынады.
Паспорт:
Әдетте 15 жұмыс күні ішінде дайындалады. Бірақ оған да қосымша ақы төлеп, құжатты уақытынан бұрын тезірек алуға болады.
24 парақтан тұратын паспорттың құны — 15 728 теңгеге (16 жасқа дейінгі балалар үшін);
36 парақтан тұратын паспорттың құны — 31 456 теңгеге өседі.
48 парақтан тұратын паспорттың құны — 47 184 теңге болады (ересектерге арналған).
@qarzhylyq_sauat
Балалар банк картасына ие болсын!
Құрметті ата-аналар, үйдегі балаларға (әсіресе, студенттерге) мына жағдайды мұқият ескертіп қойыңыздар.
Ел ішінде өзінің банк картасын «жалдап» қоятын жастар көбейіпті. Жеңіл ақшаның буына мастанған балалар оның салдары болатынын, кейін қылмыстық жауапқа тартылатынын біле бермейді. Бала түгілі үлкендердің өзі де білмеуі мүмкін.
Оны ДРОППЕР дейді. Ол жайында каналда бұған дейін де жазылды. Міндетті түрде оқып шығыңыз — https://t.me/qarzhylyq_sauat/686.
Алаяқтар ондай қызметті интернетте, мессенджерлерде ұсынады. Ондай қылмыс қалай жасалады?
Интернеттен хабарлама көресіз. Онда банк картасы бар адамдарды жақсы ақыға «жұмысқа» шақырады. «Жұмыс берушіге» карта деректеріңді бересің, ол өзгелердің сыртынан кредит рәсімдеп алған ақшаларын сенің шотың арқылы айналдырады. Сол қызметіңе жақсы процент уәде етуі мүмкін.
Былай қарасаң, оп-оңай, қиналмайтын, тез ақша әкелетін жұмыс. Жастар жағы осыған тез алданып қалып жатыр. Бірақ транзакцияда «із» қалатынын ескеру керек. Күні ертең алаяқтық жолмен біреудің атына алынған кредит сіздің (немесе баланың) банктік шотыңыз арқылы шешілген/аударылған болса, кінәлі — шот иесі боп шыға келеді.
Сол кезде сот сізді кінәлі етіп, шығынды мойныңызға іледі. Осындай жағдай қазірдің өзінде болып жатыр. ҚР Жоғарғы соты 19 жастағы екі дроппер-студенттің атына шағым түскенін растап отыр.
Істі Қостанай облысының Қарабалық аудандық соты қарап жатыр екен. Арыз иесі олардың әрқайсысынан 9 млн теңгеден астам соманы өндіріп беруін сұраған. Студенттердің екеуі де 9 млн теңгеден астам ақшаның барлығын алаяқ көрсеткен есепшоттарға аударған. Енді шот иесі ретінде екеуі жауапқа тартылып отыр.
Бұл кез келген адамның басынан өтуі мүмкін жағдай екенін ұғуымыз керек. Осы жағдайды үйдегі балаларға қатаң ескертіп, ұлды да, қызды да оңай табыс табудан аулақ жүруге үгіттеңіз. Банктік картамызға ие болайық, халайық!
@qarzhylyq_sauat
Құрметті ата-аналар, үйдегі балаларға (әсіресе, студенттерге) мына жағдайды мұқият ескертіп қойыңыздар.
Ел ішінде өзінің банк картасын «жалдап» қоятын жастар көбейіпті. Жеңіл ақшаның буына мастанған балалар оның салдары болатынын, кейін қылмыстық жауапқа тартылатынын біле бермейді. Бала түгілі үлкендердің өзі де білмеуі мүмкін.
Оны ДРОППЕР дейді. Ол жайында каналда бұған дейін де жазылды. Міндетті түрде оқып шығыңыз — https://t.me/qarzhylyq_sauat/686.
Алаяқтар ондай қызметті интернетте, мессенджерлерде ұсынады. Ондай қылмыс қалай жасалады?
Интернеттен хабарлама көресіз. Онда банк картасы бар адамдарды жақсы ақыға «жұмысқа» шақырады. «Жұмыс берушіге» карта деректеріңді бересің, ол өзгелердің сыртынан кредит рәсімдеп алған ақшаларын сенің шотың арқылы айналдырады. Сол қызметіңе жақсы процент уәде етуі мүмкін.
Былай қарасаң, оп-оңай, қиналмайтын, тез ақша әкелетін жұмыс. Жастар жағы осыған тез алданып қалып жатыр. Бірақ транзакцияда «із» қалатынын ескеру керек. Күні ертең алаяқтық жолмен біреудің атына алынған кредит сіздің (немесе баланың) банктік шотыңыз арқылы шешілген/аударылған болса, кінәлі — шот иесі боп шыға келеді.
Сол кезде сот сізді кінәлі етіп, шығынды мойныңызға іледі. Осындай жағдай қазірдің өзінде болып жатыр. ҚР Жоғарғы соты 19 жастағы екі дроппер-студенттің атына шағым түскенін растап отыр.
Істі Қостанай облысының Қарабалық аудандық соты қарап жатыр екен. Арыз иесі олардың әрқайсысынан 9 млн теңгеден астам соманы өндіріп беруін сұраған. Студенттердің екеуі де 9 млн теңгеден астам ақшаның барлығын алаяқ көрсеткен есепшоттарға аударған. Енді шот иесі ретінде екеуі жауапқа тартылып отыр.
Бұл кез келген адамның басынан өтуі мүмкін жағдай екенін ұғуымыз керек. Осы жағдайды үйдегі балаларға қатаң ескертіп, ұлды да, қызды да оңай табыс табудан аулақ жүруге үгіттеңіз. Банктік картамызға ие болайық, халайық!
@qarzhylyq_sauat
Аз жалақымен қалай ақша жинауға болады?
Биржа акциялары туралы жазба сұрайтын оқырман қарасы көп. Бұл, әлбетте, жақсылықтың нышаны. Ең бастысы ниет қой. Үйренейін, ізденейін деген. Сол «сөніп» қалмаса болды.
Еліміз қол жеткізген жетістіктердің бірі — цифрлық технология. Бізге биржа әлі күнге дейін алыс әлем сияқты көрінгенімен, екінші деңгейлі банктер өзінің мобильді қолданбаларында акция сатып алуды оңайлатып тастады. Акцияның не екенін түсініп, нарықтағы компанияларды зерттей білген адамға «кнопка» басып, акция сатып алу проблема емес қазір.
Біздің түсінуімізше, биржада өте қысқа уақытта мол пайдаға кенелу қиындау. Өйткені оның тәуекелі /риск/ жоғары. Ал, асықпай, аптықпай, салқын ойлап, артық эмоцияға берілмей, нарықты бақылап, акцияларын шығарып қойған компаниялар туралы ізденіп жүрсеңіз, ұзақ мерзімге жоспар құру арқылы акция сатып алып тұруға болатынын ешкім жоққа шығармас.
Инвест-портфельге бірнеше компанияның акциясын топтастыра алсаңыз, күні ертең бір компанияның акциясы құлдырай қалса, тасы өрге домалаған екінші компанияның акциясы сол олқылықтың орнын жауып жататын кездер де болады. Ұзақ мерзімде құбылу болады, бірақ акциялар үнемі құлдилап құлдырай бермейді.
Сонымен, тақырыпқа келейік. Naryk.kz сайтында
инвестиция калькуляторы біраздан бері тұр. Автор жақсы аргумент келтірген. Былай дейді:
«Мамандар ақша жинау үшін «алдымен өзіңе төле» қағидасын ұстануға кеңес береді. Яғни табыс қолға түскен бойда оның 10%-ын инвестициялау қажет. Оны әдетке айналдыру үшін жалақы немесе басқа кез келген кіріс түскенде бірден қолға алу керек. Сонда келешекте нақты табыс әкелетін қаржы капиталын құруға болады. Бірақ ең басты ережені ұмытпау керек. Ол — инвестиция жасауды ай сайын әдетке айналдыру. Қаржылай капитал құрам десеңіз, жай ғана ақша жинау аздық етеді. Жинаған ақшаны көбейте білу өте маңызды.»
Дейді де, Қазақстан қор биржасының (KASE) индексіне кіретін TOP-5 компанияның акцияларын инвестиция құралы ретінде қарастырады. Сайттағы калькулятормен танысып көріңіз. Онда акциялардың құны қоса көрсетілген.
Айлық табысыңызды көрсетесіз (шамамен болса да). Сосын табыстың қанша пайызын акция сатып алуға жұмсай аласыз, соны белгілейсіз. Мысалы, 10% деп көрсетсеңіз, калькулятор сізге:
«Табысыңыздың 10%-на осыншалықты акция ала аласыз:...» деп акция санын шығарып береді. Әрі қарай шешім қабылдау өзіңізде қалады.
❗Ескеріңіз, ешбір маман, қаржыгер, экономист, брокер қанша жерден «супер-пупер» білікті болса да, сізге 100% сеніммен «мына акция байлық әкеледі» деп нақты жол көрсете алмайды. Ол әркімнің жеке шаруасы. Оның бәрі сіз жинақтаған білімге, анализге, тәжірибеге байланысты екенін ешқашан ұмытпаңыз.
@qarzhylyq_sauat
Биржа акциялары туралы жазба сұрайтын оқырман қарасы көп. Бұл, әлбетте, жақсылықтың нышаны. Ең бастысы ниет қой. Үйренейін, ізденейін деген. Сол «сөніп» қалмаса болды.
Еліміз қол жеткізген жетістіктердің бірі — цифрлық технология. Бізге биржа әлі күнге дейін алыс әлем сияқты көрінгенімен, екінші деңгейлі банктер өзінің мобильді қолданбаларында акция сатып алуды оңайлатып тастады. Акцияның не екенін түсініп, нарықтағы компанияларды зерттей білген адамға «кнопка» басып, акция сатып алу проблема емес қазір.
Біздің түсінуімізше, биржада өте қысқа уақытта мол пайдаға кенелу қиындау. Өйткені оның тәуекелі /риск/ жоғары. Ал, асықпай, аптықпай, салқын ойлап, артық эмоцияға берілмей, нарықты бақылап, акцияларын шығарып қойған компаниялар туралы ізденіп жүрсеңіз, ұзақ мерзімге жоспар құру арқылы акция сатып алып тұруға болатынын ешкім жоққа шығармас.
Инвест-портфельге бірнеше компанияның акциясын топтастыра алсаңыз, күні ертең бір компанияның акциясы құлдырай қалса, тасы өрге домалаған екінші компанияның акциясы сол олқылықтың орнын жауып жататын кездер де болады. Ұзақ мерзімде құбылу болады, бірақ акциялар үнемі құлдилап құлдырай бермейді.
Сонымен, тақырыпқа келейік. Naryk.kz сайтында
инвестиция калькуляторы біраздан бері тұр. Автор жақсы аргумент келтірген. Былай дейді:
«Мамандар ақша жинау үшін «алдымен өзіңе төле» қағидасын ұстануға кеңес береді. Яғни табыс қолға түскен бойда оның 10%-ын инвестициялау қажет. Оны әдетке айналдыру үшін жалақы немесе басқа кез келген кіріс түскенде бірден қолға алу керек. Сонда келешекте нақты табыс әкелетін қаржы капиталын құруға болады. Бірақ ең басты ережені ұмытпау керек. Ол — инвестиция жасауды ай сайын әдетке айналдыру. Қаржылай капитал құрам десеңіз, жай ғана ақша жинау аздық етеді. Жинаған ақшаны көбейте білу өте маңызды.»
Дейді де, Қазақстан қор биржасының (KASE) индексіне кіретін TOP-5 компанияның акцияларын инвестиция құралы ретінде қарастырады. Сайттағы калькулятормен танысып көріңіз. Онда акциялардың құны қоса көрсетілген.
Айлық табысыңызды көрсетесіз (шамамен болса да). Сосын табыстың қанша пайызын акция сатып алуға жұмсай аласыз, соны белгілейсіз. Мысалы, 10% деп көрсетсеңіз, калькулятор сізге:
«Табысыңыздың 10%-на осыншалықты акция ала аласыз:...» деп акция санын шығарып береді. Әрі қарай шешім қабылдау өзіңізде қалады.
❗Ескеріңіз, ешбір маман, қаржыгер, экономист, брокер қанша жерден «супер-пупер» білікті болса да, сізге 100% сеніммен «мына акция байлық әкеледі» деп нақты жол көрсете алмайды. Ол әркімнің жеке шаруасы. Оның бәрі сіз жинақтаған білімге, анализге, тәжірибеге байланысты екенін ешқашан ұмытпаңыз.
@qarzhylyq_sauat